ðūðŋðŧðīðđð ðšð°ðđðð°ð
ð°ðđððķðīðđð―ð
ðð° ðŧð°ðŋðð ð·ð°ðąð°ðđðļ ð°ðđððķðīðđð―ð, ðēð°ð·ðđðŧð ð°ððēð°ðð°ðđð·ððūð°ð―.
ðēð°ðūðŋð ðūðŋðŧðīðđð ðšð°ðđðð°ð (ðēððļðīðđð―ð ðŧð°ððđð―ðđððšð: GAIVSâĒIVLIVSâĒCAESAR) (ð·ð°ð ðđðžðīð―ððļð ðđðēĘđ, ððąĘđ/ðĘđ ð.ð. (ðððą: ðð―ðąĘđ/ðð―ðģĘđ)-ð°ðŋðððð°ðžðīð―ððļð ðđðīĘđ, ðžðģĘđ ð.ð. (ðððą: ððđĘđ) ð ð°ð ððŋðžðð―ð ððīðšðđ-ðžð°ð―ð―ð°, ðšðð―ððŋðŧ, ðūð°ð· ð°ð―ð°-ðžð°ð·ððūð°. ðđð ðēð°-ðģð°ðđðŧðđðļ ð ð°ðŋððð°ð―ðð―ð° ðļð°ðð° ððđðŋð·ð°ð―ð ð°ð―ðģðūð° ððŋðžðð―ð ðļðđðŋðģð°ð ð°ðđð·ðð ðūð°ð· ðŋð-ððđððð ððŋðžðð―ð ððīðđðšðūðđð. ðđð― ðūĘđ ð.ð., ðšð°ðđðð°ð, ðšðð°ðððŋð ðūð°ð· ðððžððīðđð ððšð°ððūð°ð―ðģ Triumviratus Primus ("ðððŋðžð°-ð·ð°ð―ðð°ðļððđðģðūðđð―ð") ðð°ðŋð ðšðđð―ðģðīðđð―ð ð°ðđðķð°ðððšðīðđð―ð ðąðđ Populares ("ðļðđðŋðģðđððšð°ð―ð") ðģðīðļðð ðļð°ðð° ð°ð―ðģ-ð ðīðđð·ðŋð― ðąðđ Optimates ("ðąð°ððđððð°ð―ð") ðđð―ð―ð° ððŋðžðð―ð ðļðđðŋðģð°ð ð°ðđð·ðððð°ðļð, ð·ðđð―ðģð°ð ðđðūð° ð ð°ð ðšð°ððð― ðūðŋð·ðđðķð°ð― ðūð°ð· ðšðđðšðīððð―. ðđð ðąðŧð°ðŋðļð ðēð°ðŧðŧðūðđð―ð ð ð°ð ðŋð-ððŋðŧðŧðūð°ð―ðģ ðđð― ð―ð°Ęđ ð.ð., ðąðđ ðđðķðī ðđð ð°ð―ð°-ððđðŧð·ð°ð―ðģ ðððŋðžð°ð― ðģðđð-ððð° ðąððđðð°-ðŧð°ð―ðģðđð ð°ðð°ð ððđðžððūð°ð―ðģ ðąððŋðēðūð° ðŋðð°ð ððīðđð―. ðð°ð― ðēð°ðŧðŧðđððš ð ðđðēð°ð―ð° ð°ð―ðģðđðļð, ðđð― ðžðļĘđ ðļðđðŋðģð°ð ð°ðđð·ðððð°ðļð ððð°-ðĩðđðļð°ðđðģðīðģðŋð― ðđð―ð° ð°ð-ðēðđðąð°ð― ðđð ð·ð°ððūðđð ðūð°ð· ðĩðŋðžð ð°ðððð° ððŋðžð°ðđ. ðšð°ðđðð°ð ðŋð―-ð ðīððđðļ ðūð°ð· ð°ð―ðģ-ðð°ðð ðđð ð°ðđðķð°ðððšðīðđð―ð ðžðđðļ ðĩðđðð "alea iacta est" - "ð ð°ðŋðððđðŧ ðđðð ð ð°ðđðððđðļ", ðūð°ð· ððð ðđðð°ðŧð°ðđ. ðēð°ðēðēð°ð―ð ððŋðžðð―ð ð°ðđððļð° ð―ðđ-ð ðđðððļðģðīðđðēð°ðąð°, ð°ð―ð°-ððððģðīðūð°ð―ðģð ð°ðððŋðžðđðð ððīðđðšðđ-ð ðđðēð°ð― ððŋðžðð―ð ðļðđðŋðģð°ð ð°ðđð·ðð. ðđð― ðžðģĘđ ð.ð., ð°ð―ð° ðīðđðģðŋð ð°ðŋðððð°ðžðīð―ððļ (MartiÄŦ ÄŠdus), ðđð ð ð°ð ðžð°ðŋððļððđðļð ðąðđ ðļðđðŋðģð°ð ð°ðđðððð°ðļ. ðđð ðēð°-ðŧð°ðŋðąðīðđð―ð ð ð°ð ððŋðžðð―ð ð·ð°ðđðļð―ðīðđð―ð. ðđð ð ð°ð ðžðđðšðđðŧð°-ð°ðŋð°ð·ð°ðđðžð ð°ðŋðšðð°ð ðīðđð―ð.
ðŧðđðąð°ðđð―ð ðūð°ð· ððŋð―ð-ðēð°ðð ð
ðđð―ðžð°ðđðģðīðđðūðŋðŧðīðđð ðšð°ðđðð°ð ðēð°-ðąð°ðŋðð°ð―ð ð°ðŋððīðŧðūð° ðšð°ðŋððð° (Aurelia Cotta) ðūð°ð· ðēð°ðūðŋð ðūðŋðŧðīðđð ðšð°ðđðð°ð ðēĘđ (Gaius Julius Caesar III). ðđð ðð ðđððððūðŋð ð ðīððŋð― ðēð°ðūð° ðšð°ðđðð°ððđð ðžðđð―ð°ðŋð (Gaia Caesaris Minor) ðūð°ð· ðēð°ðūð° ðšð°ðđðð°ððđð ðžð°ðūð°ðŋð (Gaia Caesaris Major). ðđð ð ð°ð ð°ðđð―ð°-ðąð°ðŋð. ðđð ðð°ðģððīðđð―ð ðđð―-ðð°ð·ððŋð― ð ðđðð°ð― ðð°ðģððīðđð―ð° ð°ðđð―ð°ðđð°ðđð ðūð°ð· ðēðŋðģðđð―ðūð ðŧðŋðąðð―ð ð ðīð―ð°ðŋð. ððīðđð―ð ðð°ðģð°ð ðģðđð ð°ð―ð ðð°ð― ðđð ð ð°ð ðđðĩĘđ. ðđð ð°ðŋð°ð·ð°ðđðžð ð ð°ð ðēð°ðūðŋð ðžð°ððūðŋð, ðšðð―ððŋðŧ ð°ð ðððđðšð ðžðīðŧðđð ðūð°ð· ððđðūð°ð―ðģð ð ð°ð ðŧðŋðšðđðŋð ðšð°ðŋðð―ðīðŧðūðŋð ððŋðŧðŧð°. ðšð°ðđðð°ð ð ð°ð ð―ð°ðžð―ðūð°ð―ðģ ððŧð°ðžðīð― ðģðđð°ðŧðđð (ð·ð°ðŋð·ð-ðēðŋðūð°) ðđðð ð°ðđ ðđð― ððīĘđ ð.ð. ðđð ðŧðđðŋðēð°ðđðļð ðšð°ðŋðð―ðīðŧðūð° ðšðđð―ð―ðđðŧðŧð° (Cornelia Cinnilla) ðððð°ðŋðð ð°ðð°ð. ðđð― ðŋðīĘđ ð.ð., ðšð°ðđðð°ð ð ð°ð ððð°-ð·ðđð―ð°ðļ ðąðđ ðšðđðŧðđðšðđððšð ðð°ðđð ð-ðļðđðŋððð ðūð°ð· ð·ð°ðŧððļ ððð°-ð·ðŋð―ðļð°ð―ð. ðđð ð·ð°ðąð°ðđðģð° ððð°ðļðđ ð ðŋðŧðļððđðģððžðđð, ðąðđ-ð·ðŧð°ð·ðđðģð° ðđðūð°, "Scis quis sum?" "ððđð―ðļðđð ðð°ð-ðŋð· ðđðš ðđðž?" ðĩð°ðļ ðđð. ðð°ð― ðð°ðđð ð-ðļðđðŋðð°ð―ð ð°ð―ð°-ðąð°ðŋðļ ððđðēðūðŋð ððđðŧðŋðąð ððšð°ðððð, ðšð°ðđðð°ð ðĩð°ðļ ðēðđðąð°ðđ ððđðžð ððđðēðūðŋð. ðð°ð― ðģðŋðŧðē ð ð°ð ðēð°ðŧðļ, ð°ðð°ððđðģðģðūð° ðð°ðđð ð-ðļðđðŋðð°ð―ð ðžðđðļ ððŧðŋðð°ð―, ðūð°ð· ððð°-ð·ðđð―ð°ðļ ðđðūð° ðđð ððŧðđððđðģð° ðđðķðī ð·ð°ðŧðð ðūð°ð· ðąð°ðŋðļ ðđðūð° ð ðđðð°ð― ð·ð°ð·ð°ð―ð, ðēð°-ð·ð°ðđð ðð°ð ðđðģð° ðð°ðđð ð-ðļðđðŋððð ð―ð°ðž ðð ð° ðð°ðŧðģðð°. ðđð ð°ðððð° ðēð°-ðŧð°ðđðļ ð·ð°ððūðđð ðģðīðļð ðžðđðļ ðąð°ð―ðģðūðð Auxilia ("ð·ðđðŧðð°") ðđð― ð°ððđð° ððð°ðŋðð°ð― ðģðđð-ððđðð° ððð°ðž ð°ðŋððð°.
ð°ð―ð° ðđð ðĩð°ðž-ð°ðððð° ððŋðžð°ðđ, ðđð ð ð°ð ðēð°-ð ð°ðŧðđðļð ð·ð°ððūðđð ðððđðąðŋð―ð. ðđð ð ð°ð ðēð°-ð ð°ðŧðđðļð ðēð°ðđðððð ðð°ðŋð ðūðīĘđ ð.ð. ðđðģðģðūð° ððŋðŧðŧð°-ðð°ð·ðūð°ð― ðđð ðēð°ðđððððð°ððšðđðð ðđð― ð·ðīðđððð°ð―ðūð°. ðŋð―ðģ ðļð°ððī ðļð°ð, ðēð°-ðžðððīðđðļ ðēð°-ðģðđðēðđð ð°ðŧð°ðđðšðð°ð―ðģðð°ðŋð ðžðđðšðđðŧð°ð―, ðð°ð― ð°ð ðđð ð°ðŧðģð, ð°ðŧð°ðđðšðð°ð―ðģððŋð ðąðŧð°ðŋðļðđðģð° ðžð°ð―ð°ðēðđððð ðžðīððđð ðžðđðģðūðŋð―-ðēð°ððģð. ðšð°ðđðð°ð ðēð°ðđðēððð ðļð°ðð° ðđð ðŧð°ðđððððģð° ðŧðīðđððđðŧð ð―ðđ-ð ð°ðđð·ðð. ð°ð―ð° ðđð ðĩð°ðž-ð°ðððð° ðđð― ðūðķĘđ, ðŧðđðŋðēðđðļ ðððžððīðđð°. ðđð― ðūðēĘđ, ðđð ðēð°-ð ð°ðŧðđðģð° ðð ð° ðððŋðžðđððð-ðēðŋðģðūð° (Pontifex Maximus) ðð°ð ðąðđ-ðąðŋðēðđðģð° ðūð°ð· ðēð°-ðūðđðŋðšðđðļð. ð°ðð°ð ððŋðŧðŧð°-ðð°ð·ðūð°ð―ðģð ðð ðī ððð°ðđððð ðđð― ðūðąĘđ, ðð°ðđðģðđðģð° ð ð°ðŧðģð°ð― ð·ðīðđððð°ð―ðūð°. ðąðŧð°ðŋðļðđðģð° ðð ð° ð―ðīð-ðąðđ ðšðŋð―ðūð° ðūð°ð· ðēð°-ððīðđð· imperator (ðšð°ðđðð°ð) ðąðđ ðđð ðģðð°ðŋð·ððð. ðð ðī imperator ðšð°ðđðð°ð ðĩð°ðž-ð°ðððð° ððŋðžð°ðđ ðūð°ð· ð ð°ð ðēðđðąð°ð―ð laurus (ð·ðððļ). ðđð ð ðđðŧðđðģð° ð ðđðð°ð― ðšðð―ððŋðŧ, ð°ðļðļð°ð― ð·ð°ðąð°ðđðģðīðģðđ ðģðđð-ð ðđðð°ð― ðđð ð·ð°ððūðđð ðūð°ð· ðđð―ð―-ðēð°ðēðēð°ðđ ððŋðžð° ððŋð―ðģðð-ðąð°ðŋððēðūð°. ððð°ðđð·ð―ðđðļ ðļðđðŋðģð°ð ð°ðđð·ðððð°ðļ ð ðđðð°ð― ðąðđ-ð―ð°ð· ððð°ð―ðģð°ð― in absentia, ð°ðļðļð°ð― ðšð°ððð― ðŧð°ðŋðēð―ðđðļð ðđðð°. ðđð ð ð°ðŧðīðđðļ ðšðð―ððŋðŧððšðđðð.
ð ðđðēð°ð― ðđð― ðēð°ðŧðŧðūð°
ðđð―ðžð°ðđðģðīðđð―ð·Ęđ-ð―Ęđ ð.ð.
ðšð°ðđðð°ð ð ð°ð ð―ð°ðŋð·-ðļð°ð―ðŋðļ ðđð― ðģðŋðŧðēð. ð°ðļðļð°ð― ðļð°ð ð ð°ð ððšð°ððð ð ðđðð°ð― ððšð°ððđðļð ðð ð° ðð°ðēðđð―ðīðđð, ðšð°ðđðð°ð ð·ð°ðąð°ðđðģð° ððđðģð ðð ðŧð°ðđðēð°ðđðð―ð° ðŋð―ðģð°ð ðđð―ð°. ðð°ðžð° ðģð°ðđðŧð° ðēð°ðŧðŧðūðđð―ð ð ðīððŋð― ðšðŋð―ðļð ð ðđðð°ð― ðŋð―-ðļð ð°ððð. ðð°ðžð° ððŋðžðð ðēð°ðŧðŧðđððšð ððð°ðŋðððð―ð° ð·ð°ðąð°ðđðģð° ð ðđðð°ð―ð ðąðŧð°ðŋðļðđðļð ðąðđ ðđðūð° ððđðūðð―ðģð ðđð― ðąð°ðģð ðđð ðžð°ðēðīðððąððđðēð°, ðžðđðļ ð·ðđðŧðð° ðļðđðŋðģðđððšðđð ðšðŋð―ðūð°. ðšð°ðđðð°ð ðąððŋðšðđðļð ðð°ð· ðð ðī ð ðđðēð ðððđðēðēð°ð― ðđð ðąðŧð°ðŋðļð ðļð°ð―ð°-ðžð°ðđð ðđð― ðēð°ðŧðŧðūð°. ðąð°ðģð ðđð ðžð°ðēðīðððąððđðēð° ð ð°ð ð°ðððŋðžðđððð ðąð°ðģð ð° ð°ð―ð° ðžðđðģðŋðžð°ðđ Haedui (ð·ð°ðđðģð°ð―ð) ð ðđðļðð° Suebi (ðð ðīðąð°ð―ð), Sequani (ððīðĩð°ð―ð°ð―ð), ðūð°ð· Arverni (ð°ððąð°ðđðð―ð°ð―ð). ððŋðžðð―ðīðđð ðð°ðŋðð·ððđðģð° ðļð ðšðŋð―ðūð° ðžð°ð―ð ðđðģðīðģðīðđð―ð° ðēð°-ðēð°ðēðēð°ð― ððŋð―ðļð, ð―ðīððđðķð° ðđðð°ðŧðūð°ðđ. ðšð°ðđðð°ð ðļð°ð―-ðŋð· ðąðŧð°ðŋðļðūð°ð―ðģð ðļð ðšðŋð―ðūð°.
ð―ð°ðŋððļð°-ð°ðŋðð ðšðŋð―ðūð° ðģðŋ-ðēðđð―ð―ððģðīðģðŋð― ð°ððžð°ð― ðđðūð° ððđðŧðąðð―ð°, ð°ðļðļð°ð― ðšð°ðđðð°ð ðąðŧð°ðŋðļðđðģð° ðđðūð° ðģð°ðđðŧð°-ðžðīðŧ. ðŋð―ðģ-ðļð°ððī ð°ðđð― ðđð ðŧð°ðđðēð°ðđðð―ð° ðđðģðģðūð° ðąðŧð°ðŋðļ ðđð― ðšðŋð―ðūð° ðđð― ðð°ðđððð° ð―ð°ðŋððļ. ðđð― ð―ðĩĘđ, ððŋðžð° ð ð°ð ðđð― ð°ðēðŧðđðļð° ðūð°ð· ðð°ðēðđð―ðđ ðšð°ðđðð°ððđð ð ð°ð ðĩðŋðžð ð°ð―ðģðīðđð. ðđðð° ð ð°ð ð°ð―ð°-ð―ðđð ðđðģð° ðð°ðŋð ð°ðŧðūðđð ððđðžð ðūðīðð°. ðđð― ððŋðžð°ð ð―ðīĘđ, ðšð°ðđðð°ð ðð°ðđððđð―ððģð° ðąððđððđððš ð·ðđðŧðð°ð―ðģð ððđðūðð―ðģð, Veneti (ð ðīð―ðīðð°ð―ð) ðąððđððð°ð―ðūðð. ðšð°ðđðð°ð ðđðģðģðūð° ðąððđðð°-ðŧð°ð―ðģðđð ð°ðļðļð°ð― ð·ð°ðąð°ðđðģð° ðēð°ðŧðŧðūðđð―ð ðð°ðŋð ð ðđð―ðððŋð. ðđð ð°ðððð° ðēð°-ðŧð°ðđðļ ð°ðð°ð-ðūðīð ðąð°ððđðķð° ðžð°ð―ð ðŋð ðūð°ð· ðžðđðļ ðžðđðšðđðŧðđðķð° ð·ð°ððūðđð. ðŋð―-ðŧðīðļð ð·ð°ððąðđððð ðð°ðđððđð―ðđðļ ðŋð-ð ð°ðŧððīðđð―ð ðđð― ðēð°ðŧðŧðūð°, ððšð°ððđðģð° ðšð°ðđðð°ð ðąðđ-ðŧðīðđðļðđðļ ðūð°ð· ð―ðđ-ð°ðđð ðĩð°ðž-ð°ðððð° ðąððđðð°-ðŧð°ð―ðģðđð.
ðŋð―ðģ ðļð°ððī ðšð°ðđðð°ð ð ð°ð ðđð― ðąððđðð°-ðŧð°ð―ðģ, ðūðŋðŧðūð°, ðĩðīð―ð°ðđð ðððžððīðđð, ðģð°ðŋ ðđð― ðąð°ðð―-ðąð°ðŋððļð ðđð― ð―ðģĘđ. ðšðð°ðððŋð ð ð°ð ð°ð-ððŧð°ð· ðđð― ðąð°ðģð ðđð ðšð°ððð°ðđ ðđð― ð―ðēĘđ, ðūð°ð· ðððžððīðđð ðŋð―-ð ðīððđðģð° ðŧðđðŋðēð°ð― ðžðđðšðđðŧð°-ð―ðđððð ðšð°ðđðð°ððđð. ðððžððīðđð ð°ðđððķðīðđð ðēð°-ðŧð°ðŋðąðīðđð―ð ðđð― ðšð°ðđðð°ð, triumviratus ðģðđð-ð ð°ð. ðđð― ð―ðąĘđ, Vercingetorix (ð ð°ðđððšðđðēðēðīðð°ðŋððīðđðšð) ððđðŋð·ð°ð―ð ðžðđðšðđðŧðđðķð° ðŋð-ð ð°ðŧððīðđð―ð ðđð― ðēð°ðŧðŧðūð°, ðēð°-ð ðđðģð°ð―ð ðēð°ðŧðŧðđððšð ðšðŋð―ðūð° ðūð°ð· ðąðŧð°ðŋðļðūð°ð―ðģð ðšð°ðđðð°ð ðžð°ð―ð°ðēð ðžðīðŧð° ðŋðð°ð. ð°ðļðļð°ð― ðšð°ðđðð°ð ðąðđ ðððīðģðđðððđð― ðēð°-ðūðđðŋðšðđðļð ðđð― ðąð°ðģð ðđð ð°ðŧðīððđð°. ðēð°ðŧðŧðūð° ð ð°ð ð―ðŋ ðŋð―ðģð°ð ððŋðžðð―ð ð ð°ðŧðģðŋðð―ðđ. ðąðđ ððŧðŋðð°ððšðŋð, ðđð―-ðð°ð·ððđðļ ð·ð°ððūðđð ð ðīðđð·ð°ð―ð ðð ð° ðžð°ð―ð°ðēð ðð ðī ðļððđðģðūð° ðžðđðŧðūð ðžð°ð―ð―ð°ð―ð ðžðđðļðļð°ð―ðī ð ðđðēð°ð―, ð°ðđð―ð° ðžðđðŧðūð ðģðđð ð°ð―ð, ð°ðŧðūðđð ðžðđðŧðūð ð ð°ð ðēð°-ðļðđð ð°ð―ð. ððŋðžðð―ðīðđð ðŋð-ð·ð―ð°ðđð ðūð°ð―ðģð ðĘđ ðšðŋð―ðūð° ðūð°ð· ððð°-ðĩðđðððūð°ð―ðģð ðĘđ ðąð°ðŋððēðūð°ð―ð. ðð°ð· ðð°ðļðūð ð―ðđ-ð ðīððđ ðēðŧð°ðēðēð ðŋð. ð°ðð°ð ð ðđðēð°ð―, ðēð°-ðžðīðŧðģðđð° Commentarii De Bello Gallico (ðð°ðļðūðð―ð ð°ð―ð° ðēð°ðŧðŧðđððšð ð ðđðēð°ð―).
ððīðđðšðīðđð―ð-ð ðđðēð°ð―
ðđð―ðžð°ðđðģðīðđð―Ęđ-ðžðīĘđ ð.ð.
ðđð― ð―Ęđ, ðððžððīðđð ðąðđðŋðģðđðģð° ðšð°ðđðð°ð ðģðđð-ð ðđðð°ð― ðđð ð·ð°ððūðđð ðūð°ð· ðĩð°ðž ð°ðððð° ððŋðžð°ðđ ðģðŋðļðļðī ðđð ððŋð―ð ðð ð° ðð°ðēðđð―ðīðđð ð ð°ð ð°ð―ðģðđðļð. ðšð°ðđðð°ð ðļð°ðēðšðđðģð° ðļð°ðð° ðđð ð ðīððđ ð ððđðšð°ð―ð ðđðļ ðđð―ð―-ðēð°ðēðēðđðģð° ððŋðžð° ðđð―ðŋð· ð·ð°ððūðđð. ðððžððīðđð ðð°ðđððđð―ðð―ð ðžðđðļ ð°ð-ðŧðīð ðīðđð―ð. ð°ð―ð° ð°ðððŋðžð° ðūðđðŋðŧðīðđð ðđĘđ, ðžðļĘđ, ðšð°ðđðð°ð ðđðģðģðūð° ððŋðąðđðšðð― ð°ðð°, ðžðđðļ ðļð°ðð°ðđð―ðī ðŧð°ðđðēð°ðđðð― ðūð°ð· ð°ð―ð°-ððððģðūð°ð―ðģð ððīðđðšðīðđð―ð-ð ðđðēð°ð―. ð°ð―ð° ðēð°ðēðēð°ð―ð ððŋðąðđðšðð―, ðšð°ðđðð°ð ðļð°ðð°-ðĩð°ðļ ðđð ð ð°ðŧðđðð° ðšððīðš ðšð°ðŋðžð°ðŋðģðūð° ðąððšð°ððīðđð ðžðīð―ð°ð―ðģðīð, ážÎ―ÎĩÏÏÎŊÏÎļÏ ÎšÏÎēÎŋÏ "ð ð°ðŋðððđðŧ ðđðð ð ð°ðđðððđðļ." ðĩðđðð ðððŋðžð° ð°ð-ð°ðŋðēðīðđðļ ðđð― "{{ážÏÏηÏÏÏÎŋÏ}}" (ð°ðððīððððð) (ð°ðđðļðļð°ðŋ ðð ðđðēðŧ-ðžð°ð ðđ) ðð ðī ðļð°ðð°-ðĩð°ðļ ðđð― ðģðīðđðð―ðððððđððð°ðī, ðąððšðð 13. ððŧðŋðð°ððšðŋð ðððđðŧðŧðđðļ ðļð°ðð° ðļð ð ð°ðŋððģð° ð ð°ð ðĩðđðļð°ð―ð ðđð― ðšððīðšðđððšð°:
"ážÎŧÎŧÎ·Î―ÎđÏÏá―ķ ÏÏá―ļÏ ÏÎŋá―šÏ ÏÎąÏÏÎ―ÏÎąÏ ážÎšÎēÎŋÎŪÏÎąÏ, 'ážÎ―ÎĩÏÏÎŊÏÎļÏ ÎšÏÎēÎŋÏ', [anerriphtho kybos] ÎīÎđÎĩÎēÎŊÎēÎąÎķÎĩ Ïá―ļÎ― ÏÏÏÎąÏÏÎ―."
"ðđð ðēð°-ðąð°ðđðð·ððđðģð° ðžðđðļ ð·ðŧðŋðļð ðððđðąð―ð° ðđðž ðð° ð ð°ð ð°ð-ðð°ððđðģð° 'ðŧðīð ð ð°ðđðððđðŧ ð ð°ðđðððđðļ', ðūð°ð· ððđðŋð· ðđð ð·ð°ððūðđð ðļð°ðđðð·."
ðððžððīðđð ðūð°ð· ðļðđðŋðģð°ð ð°ðđð·ðððð°ðļ ðŋð―ðļð°-ðļðŧðđðŋð· ððŋð―ðļð°, ð·ð°ðąð°ð―ð ðŧðīðđððđðŧð ððð°ðŋð°ðđð―ð ðđð― ðđð ð―ðđðŋðūðđð ðģðð°ðŋð·ððð. ðððžððīðđð ð―ðđ-ð ðđðŧðīðđðļ ð ðīðđð·ð°ð―, ðūð°ðąð° ðšð°ðđðð°ð ð·ð°ðąðđðģð° ðļð°ðð°ðđð―ðī ðđð ðļððīðđð-ðð°ðđð·ðŋð―ðģð° ðŧð°ðđðēð°ðđðð― ðžðđðļ ðđð―ð°. ðšð°ðđðð°ð ð°ðð°ððēð°ðēðēð°ð―ð ðððžðīðđð, ðð°-ðī ðŋð―ðļð°-ðļðŧðđðŋð· ðð°ðŋð ðšð°ðđðð°ð ðžð°ð·ððīðđðēð ð ð°ð ððð°-ð·ðđð―ðļð°ð― ðđð―ð°. ð°ðð°ððēð°ðēðēðđðģð° ðūð°ð· ðąðŧð°ðŋðļð°ð―ð ðððžððīðđð ðđð― ðšððīðšð°-ðŧð°ð―ðģ ðđð― ð ðđðŋðģð°ðžðīð―ððļð ðđð― ðžð·Ęđ, ð°ð Dyrrhachium (ðģðđððð°ðšðđðð―), ðšð°ðđðð°ð ðððīðģðđðķð° ðļð°ðð° ðūðīð, ðąðŧð°ðŋðļðđðģð° ð°ðððð° ð°ð ðð°ððð°ðŧðŋð. ðšð°ðđðð°ð ð°ðð°ððēð°ðēðēð°ð―ð ðððžððīðđð ð°ðđðēð ððð°ðŋð, ðð°ð ðððžððīðđð ð°ð-ððŧð°ð· ð°ð ð·ð°ð―ðģðūðŋð ððððŧððžðīðđðð ðđðēĘđ. ðšð°ðđðð°ð ð ð°ð ðžððģð°ðēð ðąðđ ðð°ð·, ðĩðđðļð°ð―ð ð·ðŧðŋðļð°ðąð°, "Romae Consul fuit!" "ðđð ð ð°ð ðšðð―ððŋðŧ ððŋðžðð!" ðēð°-ð―ðđðžð°ð―ðģð ðð°ð· ðžðđðļ ðð°ðēðð°. ðđð ðļð°ð―-ðŋð· ð·ð°ðąð°ðđðģð° ðąð°ð―ð°ð―ð ðððžðīðđðð ð°ð-ððŧð°ð·ð°ð―ð.
ðšð°ðđðð°ð ðļð°ð―-ðŋð· ð ð°ðđððļðđðģð° ðąðŧð°ð―ðģð°ð―ð ðžðđðļ ð°ðđðēð ðððīðđð―ð ððīðđðšðīðđð―ð-ð ðđðēð°ð― ð°ð―ð° ðžðđðģðŋðžð°ðđ ðąð°ðð― ðð°ðð°ð ðūð°ð· ðđð ðð ðđððð°ð/ðĩðīð―ð/ðžðđðļ-ðð°ðŋðð°-ðžð°ðļðŧðīðđð ðšðŧðīððð°ððð°. ðšð°ðđðð°ð ðąðŧð°ðŋðļðđðģð° ðūðŋðēðēð ðð°ðð°ðð―ð ðģðð°ðŋð·ððð ð°ð ðąð°ðģð ð° ð―ðīðđðŧð°ðŋð ðđð― ðŧð°ðēðēð°ððīðđð―ð ðžðķĘđ, ðūð°ð· ððšð°ððđðģð° ðšðŧðīððð°ððð° ðð°ðð°ð. ððððŧððžðīðđð XIV ð ð°ð ð°ðŋðš ððšð°ððūð°ð―ðģð ð―ðđðŋðūðđð ðžðđðļ-ðð°ðŋðð°-ðžð°ðļðŧðīðđð. ðšð°ðđðð°ð ðąðđðŧðđðąð°ð―ð ðđð― ð°ðđðēð ðððŋð ðļð°ð―ðģðī ðēðð°ððžðīð―ððļð. ðđð― ðžð·Ęđ, ðđð ð ð°ð ð°ðððð° ðēð°-ð ð°ðŧðđðļð Dictator, ðžðđðļ ð°ðđð― ðūðīð ððŋð―ð. ð°ðð°ð ððð°-ðĩðđðžð°ð―ðģð ðððŋðžð° ðžðīð―ððļð ðđð― ðžðķĘđ, ðšð°ðđðð°ð ðđðģðģðūð° ðžðđðģðūðđð ð°ðŋððð°, ðð°ð ð°ð-ððŧð°ð· ðļðđðŋðģð°ð―ð ððð―ðð°ðŋð. ðđð ððđðēðđð ð ð°ð ðððð°ðŋðð ðąðŧð°ðŋðļðđðģð° ðļð°ðð° ðąðđ-ðŧð°ðđðšðđðģð° ðð°ðŋðð°-ððđðēðð―ð° ðððžððīðđðð. ðšð°ðđðð°ð ðēð°-ð ðīðđððð―ð ððð°ðž ðšðīĘđ-ðšðķĘđ ðąðŧððžð°ðžðīð―ððļð ðžðķĘđ ðđð― ðð°ðððŋð, ðð°ð ðēð°-ðžðððđðģð° ðļðđðŋðģð°ð ð°ðđð·ðððð°ðļðīðđð―ð ðððŋððūð°, ðūð°ð· ðšð°ðððīðđð ðąðđ ðð°ð· ððīðđðŧð°, ð ðđðŧðđðģð° ðđð―ð° ðģð°ðŋðļð. ðļð°ðļðð, ðđðģðģðūð° ð°ðð°ð-ðŧð°ð―ðģðđð ðŋð-ð―ðđðžð°ð― ð°ðððŋðžðđððð ðģð°ðđðŧðð ðððžððīðđðð ðļðđðŋðģð°ð ð°ðđð·ðððð°ðļðīðđð―ð ðððŋððūð°. ðđð ðððð°ðŋðð ðēð°-ðēðīðđðēð°ð―ð ððđðēðđð ðŋðð°ð ðšð°ððð―, ðð°ð ðąðđ ðļð°ð―-ðŋð· ððđð ððđðŧðąðđð― ðŋð-ðĩðđðžð°ð―ð.
ð°ðð°ð ðð°ð· ððđðēðđð, ðđð ð ð°ð ðēð°-ð ð°ðŧðđðļð Dictator ðð°ðŋð ð°ðŧðūðđð ðð°ðđð·ðŋð― ðūðīðð°. ððŋð―ðūðŋð ðððžððīðđðð ðŋð―ðļð°-ðļðŧðđðŋð· ðð°ðŋð ð·ðīðđððð°ð―ðūð°. ðšð°ðđðð°ð ð°ðð°ððēð°ðēðēð°ð―ð ðđð―ð ðūð°ð· ðąðŧð°ðŋðļðđðģð° ðđð―ð ðđð― ðąð°ðģð ð° ðžðŋð―ðģðð ðđð― ð°ðŋðððð°ðžðīð―ððļð 45. ðđð ð ð°ð ð°ðððð° ðēð°-ð ð°ðŧðđðļð ðđðžðžð° ðļððđðģðūð° ðūð°ð· ððđðģðŋððļð° ððŋð―ðð ðð ðī ðšðð―ððŋðŧ ðđð― ðžðĩĘđ ðūð°ð· ðžðīĘđ.
ðšðð―ððŋðŧððšðđðð ðūð°ð· ðģð°ðŋðļðŋð
ðđð―ðžð°ðđðģðīðđðžðīĘđ-ðžðģĘđ ð.ð.
ðð°ð― ðšð°ðđðð°ð ðĩð°ðž-ð°ðððð° ððŋðžðđð―ð, ðļðđðŋðģð°ð ð°ðđð·ðððð°ðļð ðēðđðąð°ð―ðģ ðđð ððŋðžðð―ð ð·ðððļð° ðð°ðŋð ðđð ððđðēðđð ðŋðð°ð ð°ðđðēð ðððŋð, ðēð°ðŧðŧðūð°, ðð°ðð―ð°ðšðīð ðąĘđ ððð―ðð°ðŋð, ðūð°ð· ðūðŋðąð° ð°Ęđ ð―ðŋðžðđðģðūðð, ðžð°ðđð ð°ðŧðūð° ðŋðð°ð ðđð ððŋðžðð―ð ððđðūðð―ðģð. ðð°ð― ð°ðððđð―ð°ðŋð°ðđ ðģĘđ ð°ðđðēð ððð°ðŋð, ððŋð―ð°ð―ð ðļð°ðđðð· ðąð°ðŋððēð, ðļðđðŋðģð° ðŧðŋðąð°ð―ðģ ðđðūð° ðūð°ð· ð ð°ðēðđðĩð ð°ððžð°ð―. ðēð°ðžð°ð―ð ð ð°ð ðð ð°ð· ð·ð°ðŧðģðđðģð°, Íĩðą ðžð°ð―ð―ð°ð―ð, ðĘđ ð°ðđððð ðūð°ð· ðšĘđ ðīðŧðīðð°ð―ð ð·ð°ðđððððđðļð ðģð°ðđðļð°ðŋ. ð°ðēðŧðđðļð° ðģðđð-ðð°ðŋðð―ð°ð―ð ðūð°ð· ðļð°ðð°ðđð―ðī ð°ð―ðģðđðļð ð°ðŋðš ðð ð° ðļðđðŋðģð° ð·ðŋð―ððŧðđðģð° ð°ð ð°ðšðð ðžð°ððđð. ðđð ð°ðððð°-ðēð°-ððīð ðđðļð ððŋðžðð―ð ðģð°ðēð°ðð°ðŧð° ððŋððð°ðđðž. ðšð°ðđðð°ð ðŋð-ððđðŋð· ðđðð° ðžðđðļ ð°ðđðēð ðððīðđð―ð ðģð°ðēð°ðð°ðŧð°. ðđðð ðđðąð―ð°-ðŧðīðđðšð ððūðīĘđ.ðšðīĘđ ðģð°ðēðð ðūðīð, ðąðđ ð°ðŋðšðđðģð° ð·ðŧð°ðŋðð°-ðģð°ðēð° ð°ð―ð° ð°ð―ðģðīðđð ð·ðððļðđðžðīð―ððļ ðđðąð―ð° ððđðģð ðð ðūðīðð°. ðŋð-ðŧðŋðšð―ðđðļ ð°ð―ð° ð°Ęđ ð°ðððŋðžð° ðūðđðŋðŧðīðđð ðžðīĘđ ð.ð. ðđðð ð―ðīðð° ð―ðŋ ðððđðððīðđð―ð ðģð°ðēð°ðð°ðŧð° ðūð°ð· ðððŋðžð ðēð°-ðð°ððīðđð―ð ðąð°ðŋððēð (Ab urbe condita) ðģð°ðēð°ðð°ðŧð°. ðđð ðððđðŋððđðģð° ð ð°ðŧðģðŋðð―ðđ ðūð°ð· ðąðđð ðđðģð° ð°ðððð°-ð°ð―ð°-ððððģðīðđð―ð ðšð°ððļð°ðēðð―ðđð ðūð°ð· ðšð°ðŋððđð―ðļðđð. ðđð― ðð°ð―ðđðžðīð―ððļð ðžðģĘđ, ð°ðđð―ð ðžðīð―ððļð ðð°ðŋð ðđð ðžð°ðŋððļð, ðđð ð ð°ð ð―ðđðžð°ð―ð vitae dicator (ð°ð-ðžð°ð·ðð ðð°ðŋð ðŧðđðąð°ðđð―ð) ðūð°ð· ðžðīð―ððļ Quintilis ð ð°ð ð°ðððð°-ð―ðđðžð°ð―ð Iulius (ð·ð°ð ðđðžðīð―ððļð) ðđð― ðđð ðð ðīððđðļð°. ð―ðīðð° ð°ð―ðģðđ ðđð ðŧðđðąð°ðđð―ð, ðđð ððšð°ððūð°ð―ðģð ð ðđðēð°ð― ð ðđðļðð° ðð°ððļð°-ðŧð°ð―ðģ ððīðđðšðđ.
ð°ð―ð° ðīðđðģðŋð ð°ðŋðððð°ðžðīð―ððļ, -ðžðģĘđ, ðšð°ðđðð°ð ðĩðđðžð°ð―ð ðļðđðŋðģð°ð ð°ðđð·ðð. ððđðŧðŧðīðđð ððđðžðąð°ð ðūð°ð· ð°ðŧðūðđð ðēð°-ððđð―ð―ð°ð―ðģ ðąðđ ðšð°ðđðð°ð. ðšð°ðđðð°ð ð°ð-ððšðđðŋðąðđðģð° ð°ðŋðš ððđðžðąð°ð ð°ð―ð°-ð·ð°ðąðđðģð° ð°ð·ðŧðð°ð―ð ðūð°ð· ðļðđð―ððđðģð° ðð°ðđðģð° ðšð°ðđðð°ððđð. ðšð°ðđðð°ð ð°ðŋð·ðđððļð ððđðžðąð°ðð°, "Ista quidem vis est!" ("ðģðŋððī, ðð°ð· ðđðð ð·ð°ðđðððð!"). ðļð°ðð° ðð°ðžð ðšð°ððšð° ððđðŋð· ðđð ðšð―ðīðđðð ðūð°ð· ðððđðēðĩðđðģð° ð°ð ðđð ð·ð―ð°ðšðšð°. ðđð ðĩðīðļðđ "Casca, carnifex te, quid facis?" "ðšð°ððšð°, ðļðŋ ð ð°ððēð, ððī ðđð ðļðŋ ðð°ðŋðūð°ð―ðģð?" ðð ðī ðąðđ ððŧðŋðð°ððšðŋð. ðšð°ððšð°, ð°ðēð°ð―ðģð, ð·ðððð ðđð― ðšððīðšðđððšð, "ð·ðđðŧð, ðąðððļð°ð!" ("ážÎīÎĩÎŧÏÎ, ÎēÎŋÎŪÎļÎĩÎđ!", "adelphe, boethei!"). ðšð°ðđðð°ð ðŋð-ðģð°ðŋðģðđðģð° ðŋð―ðļð°-ðļðŧðđðŋð·ð°ð― ð°ðŋðš ðēð°-ð·ðŋðŧðđðļð ðđð― ðąðŧððļ, ððŧðđðŋððđðģð° ðūð°ð· ðģððđðŋððđðģð°, ðžð°ð―ð―ð°ð―ð ðð°ððð°ð―ðģ ðððđðšð°ð―ðģð ðđð―ð°. ðđð ð ð°ð ðððđðšð°ð―ðģð ðšðēĘđ ððīðđðŧðð. ðð°ððđðģð° ðđð ðð°ðđðģð° ðŋðð°ð ðđð ð·ð°ðŋðąðđðļ ðð ð° ð―ðđ-ð°ðđð―ðð·ðŋð― ððīððīðđð―ð° ðđð―ð° ðģðđð . ð°ðððŋðžðđððð ð ð°ðŋððģð° ðšð°ðđðð°ððđð ð·ð°ðąð°ðđðģðīðģðīðđð―ð° ðšððīðšðđððšð ðĩðđðð "Κιá―ķ ÏÏ, ÏÎÎšÎ―ÎŋÎ―?, ðšð°ðđ ððŋ, ððīðšð―ðð―?" "ðļðŋðš ðð ð°ð·, ðąð°ðð―?" ð·ð°ðąð°ðđðģðīðģðđ ð―ðđ-ð ð°ðđð·ðð ð°ðđðļðļð°ðŋ "Et tu, Brute?", ððð°ðž ð ðđðŧðūð°ð·ðđðŧðžð ððšð°ððšððīðđððī "Juleis KÃĄisar". ðąððŋððŋð ðļðŧðđðŋð·ðđðģð° ðēð°-ððđðžððūð, ðĩðđðļðđðģð° ðļðđðŋðģðð, "ðļðđðŋðģð° ððŋðžðð, ððđðūðŋðž ð°ðððð° ðððīðđð!" ðð ð°ðđ ðžðīð―ððļð ð°ðð°ð ðđð ðģð°ðŋðļðŋð, ðīðđð-ðð°ðēðŧð°-ððð°ðđðð―ð ðð°ððąððģð° ð°ð―ð° ðąðŧððžð°ðžðīð―ððļð 18, "Sidus lulium" ð―ð°ðžð―ðūð°ð―ðģ ðđðð° ð°ðð°ð ðđðūð° ðģð°ðŋðļð ðð°ðŋð-ððð°ðððīðđð, ðð°ð ð ð°ð ð―ðŋ ðēðŋðģðđðļð.
ðŧðīðđðšðīðđð―ð ð·ðđð ðđ ðūð°ð· ððŋð―ðģðð ðŧðđðąð°ðđð―ð
ðđð―ðžð°ðđðģðīðđðšð°ðđðð°ð ð·ð°ðąð°ðđðģðīðģðđ ðīððđðŧðīðððūð° ð°ðđðļðļð°ðŋ ð·ð°ðąð°ðđðģðīðģðđ ð·ð°ðđðąðđðļ-ðð°ðđðð°. ððŋðžðð―ð ðððđðŧðŧ-ððð°ðððīðđð ððŋðīððð―ðīðđð ðĩð°ðļ ðšð°ðđðð°ð ðð ðī "ðð°ðŧð, ðđðąð―ð ððđðŧðŧ ðūð°ð· ðŧð°ðēðūðð, ðžðđðļ ððšð°ððð ðð ð°ððð ð°ðŋðēðð―ð°."
ðąðđ-ðŧðīðđðąð°ð―ð
ðđð―ðžð°ðđðģðīðđðūðŋðŧðīðđð ðšð°ðđðð°ð ðđðð ðēð°-ðšðŋð―ð―ð°ð―ð ðð ðī ðžð°ð―ð°ðēðđððð ðžðīðð ðð°ðŋð-ððð°ðððīðđð ðđð― ðððđðŧðŧ. ðđð ðļð°ðð° ðĩðđðļð°ð―ð, "ðŧðīð ð ð°ðŋðððđðŧ ð ð°ðđðððđðļ" ðđðð ð―ð°ðŋð·-ðļð°ð―ðŋðļ ðĩðđðļð°ð―ð ðđð― ðđðð°ðŧðūð°, ðð ðī "Il dado ÃĻ tratto". ðđð ðąððšðð Commentarii de Bello Gallico ðđðð ð―ð°ðŋð·-ðļð°ð―ðŋðļ ð ðđðð°ð―ð ð°ð―ð°-ðšðŋð―ð―ð°ð―ð ð·ðđð―ð° ðģð°ðē ðąðđ ðžð°ð―ð°ðēð ðļðđðŋðģðð ðąðđ ðžðđðģðūðŋð―-ðēð°ððģð.